سرمایهگذاری خطرپذیر (Venture Capital) عبارت است از سرمایهگذاری در شرکتهای نوپایی که ظرفیت رشد زیاد و سریعی دارند. این کار به منظور کسب بیشترین بازده اقتصادی ممکن در برابر پذیرش ریسک بالا انجام میشود. یک سرمایهگذاری خطرپذیر دارای ویژگیهای زیر است:
- سرمایهگذار خطرپذیر مستقیماً بر روی سبدی از بنگاههای اقتصادی سرمایهگذاری میکند.
- تنها در شرکتهای خصوصی سرمایهگذاری میکند. به این معنا که تا مدتی پس از سرمایهگذاری، این شرکتهای خصوصی قابلیت مبادلات عام را نخواهند داشت.
- یک سرمایهگذار خطرپذیر نقش فعالی را در نظارت و مساعدت شرکتهایی که در سبد سرمایهگذاری آن قرار دارند ایفا مینماید.
- هدف اصلی از سرمایهگذاری خطرپذیر، حداکثر نمودن بازده مالی از طریق سرمایهگذاری و سپس خروج از آن هنگام فروش سهام شرکتها یا عرضۀ اولیۀ عمومی سهام آنها (IPO) است.
شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر فقط تأمینکنندۀ سرمایه نبوده بلکه خدمات دیگری را نیز برای شرکتهای سرمایهپذیر فراهم مینمایند. این کمکها میتواند شکلهای مختلفی داشته باشد. رایجترین شکل آن به این صورت است که سرمایهگذاران خطرپذیر حداقل یک نفر نماینده در میان هیأت مدیرۀ شرکتهای سرمایهپذیر دارند و این امر این قدرت را به VCها میدهد که بتوانند حمایتها و مشاورههایی را در بالاترین سطح، به این شرکتها بدهند. علاوه بر این، VCها میتوانند به عنوان حامی در فروش و بازاریابی نیز به شرکتهای سرمایهپذیر کمک نمایند. سرمایهگذاران خطرپذیر میتوانند با استفاده از شهرت و شبکۀ ارتباطی خود به شرکتهای نوپا یاری رسانند. بنابراین، سرمایهگذاران خطرپذیر اگر بتوانند علاوه بر تزریق سرمایه، چنین خدماتی را نیز با کیفیت بالا انجام دهند، مسلماً از یک مزیت پایدار رقابتی در مقابل سایر سرمایهگذاران برخوردار خواهند بود. به همین دلیل، پولی که VCها در اختیار استارتاپها قرار میدهند به «پول هوشمند» معروف است.
VCها نیازمند سازوکاری هستند که بتوانند سرمایۀ خود را بازپسگیرند که این مورد میتواند از طریق فروش سهام آنها به سایر سرمایهگذاران یا عرضۀ اولیۀ عمومی سهام شرکتهای سرمایهپذیر در آینده باشد. بنابراین، VCها همواره از سرمایهگذاری در شرکتهایی که امکان خروج سرمایه از آن را ندارند، خودداری مینمایند. همچنین، سرمایهگذاران خطرپذیر معمولاً از افزایش ارزش سهام استارتاپ منتفع میشوند.
بر مبنای مطالعات تجربی، تأثیر رشد و ارتقای سرمایهگذاری خطرپذیر بر روی موفقیت استارتاپها بسیار چشمگیر بوده است. به طوری که استارتاپهایی که از پشتوانۀ سرمایهگذاری خطرپذیر برخوردار بودهاند بسیار سریعتر و بیشتر از سایر شرکتها رشد نمودهاند. این موضوع در مورد شرکتهایی که در حوزۀ فناوری فعالیت میکنند، بیش از سایر شرکتها وجود دارد. به طوری که غولهای بزرگ فناوری نظیر گوگل، مایکروسافت و اپل از پشتوانۀ سرمایهگذاری خطرپذیر برخوردار بودهاند. در پژوهشی که در سال 2014 انجام شده به بررسی بیش از 1300 شرکت برتر دنیا که دارای ارزش بیش از یک میلیارد دلار بودهاند و بعد از سال 1974 تأسیس شدهاند، پرداخته شد و مشخص گردید که حدود 42 درصد از آنها از پشتوانۀ سرمایهگذاری خطرپذیر برخوردار بودهاند.
امید امیننیلی (مدیر شتابدهی شتابدهندۀ فراز)
منبع: کتاب «سرمایهگذاری جسورانه و ارزشگذاری استارتاپ» تألیف امیرسینا جیرفتی و جواد عشقینژاد از انتشارات بورس